Przez cały rok jesteśmy narażeni na ekspozycję na smog, który szczególnie dokucza nam w okresie jesienno-zimowym. Najbardziej podatne na szkodliwe działanie zanieczyszczeń są dzieci, osoby starsze, a także chorzy na astmę przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP). Z tego powodu zaleca się stałe monitorowanie ich zdrowia w okresie zwiększonej ekspozycji na pyły. Dzieci są bardziej narażone na szkodliwe działanie smogu, ponieważ ich układ oddechowy jeszcze się rozwija. Wdychają one więcej pyłów, ponieważ ich wentylacja (w przeliczeniu na jednostkę masy ciała) jest większa niż u dorosłych.
Z czego składa się smog?
Smog to zjawisko atmosferyczne powstałe na skutek współwystępowania zanieczyszczeń powietrza i niekorzystnych zjawisk pogodowych, takich jak mgła. Głównym składnikiem zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu są tzw. cząstki stałe (ang. particulate matter, PM). Charakteryzuje się je w oparciu o wielkość wchodzących w ich skład komponentów. PM10 oznacza cząsteczki o średnicy do 10µm, z kolei PM2,5 o średnicy do 2,5 µm. Najmniejsze cząstki (o średnicy do 100nm) oznacza się UFP. Stwierdzono dodatnią korelację pomiędzy ekspozycją na UFP w powietrzu atmosferycznym a występowaniem astmy u dzieci.
Jak smog wpływa na zdrowie dzieci?
Wysoka ekspozycja na PM wiąże się m.in. z zaburzeniem czynności płuc i zaostrzeniem astmy u dzieci. Dowiedziono, że już prenatalna ekspozycja na wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne wykrywane w PM, zwiększa ryzyko wystąpienia astmy u dzieci. Badania naukowe wykazały, że u dzieci, które były narażone na długotrwały kontakt z PM 2,5 i sadzę, ryzyko zachorowania na astmę w dzieciństwie było większe. Poziom narażenia na te cząstki koreluje także z uczuleniem na alergeny pokarmowe i powietrznopochodne. Zaabsorbowane w dolnych drogach oddechowych cząstki PM2,5 mogą utrudniać oddychanie nawet u osób zdrowych.
Kontakt z PM10 może prowadzić do zaostrzenia objawów astmy, wywoływać kaszel i utrudniać oddychanie. Nasilenie tych objawów koreluje ze stężeniem tych cząstek w powietrzu oraz z czasem ekspozycji.
Narażenie na cząstki stałe spalin silników wysokoprężnych (diesel exhaust particles, DEP) może upośledzać funkcje limfocytów Treg, czyli krwinek białych, których zadaniem jest regulacja odpowiedzi immunologicznej. Ekspozycja na DEP jest uznanym czynnikiem ryzyka wystąpienia astmy oskrzelowej.
Dlaczego wyniki badań naukowych dotyczących ekspozycji na smog czasem się różnią?
Wiedza na temat roli poszczególnych składników PM w rozwoju astmy u dzieci jest jeszcze stosunkowo uboga. W niektórych badaniach nie stwierdzono związku pomiędzy ekspozycją na zanieczyszczenia powietrza związane z ruchem drogowym (m.in. PM10 i PM2,5) a częstością występowania astmy u dzieci do 10 r.ż. Te zmienne wyniki analiz mogą wynikać z tego, że niezwykle trudno jest ocenić wpływ pojedynczych składowych smogu, wymaga to bowiem właściwej oceny poziomu narażenia. Czasami ocena efektów wywieranych przez pojedyncze składowe smogu jest wręcz niemożliwa. Bezsprzeczny pozostaje jednak fakt, że to zjawisko wywołuje negatywne skutki zdrowotne.
Opracowano na podstawie: Pałczyński C., Kupryś-Lipińska I., Kuna P., Pyłowe zanieczyszczenia powietrza a astma dziecięca, Terapia nr 4 (351) 2017: 31–34.