Na temat infekcji TORCH wypowiedział się Dr. n. med. Dariusz Kowalczyk, Wojewódzki Konsultant w dziedzinie Ginekologii Onkologicznej, Prezes Opolskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego.
Co oznacza nazwa TORCH?
Kryje się pod nią skrót utworzony od pierwszych liter nazw czynników zakaźnych: toksoplazmozy (Toxoplasma gondii), innych infekcji (Others), różyczki (Rubella virus), cytomegalii (Cytomegalovirus) czy zakażenia wirusami opryszczki (Herpes simplex virus). W grupie infekcji „Innych (Others)” można wymienić kiłę, ospę (półpasiec), wirusowe zapalenie wątroby, zakażenia parwowirusem B19 czy wirusem HIV.
Choroby wywoływane przez podane wyżej czynniki infekcyjne u osób dorosłych przebiegają zwykle bezobjawowo lub łagodnie. Natomiast podczas ciąży mają one istotny wpływ na zdrowie dziecka: mogą prowadzić do poronienia lub powstania ciężkich wad wrodzonych czy uszkodzeń wielonarządowych. Niebezpieczeństwo wystąpienia komplikacji jest największe, gdy ciężarna choruje na daną chorobę po raz pierwszy w życiu (tzw. zakażenie pierwotne).
„Te duże wady, które dawniej obserwowaliśmy częściej, zwłaszcza jeśli chodzi o toksoplazmozę wrodzoną, jak wodogłowie, zaburzenia widzenia (przenoszący tę chorobę pierwotniak, czyli Toxoplasma gondii, ma tzw. neurotropizm i koncentruje się w komórkach układu nerwowego, w gałkach ocznych), spotykamy w tej chwili rzadko. Ale też diagnostyka jest teraz bardzo powszechna […], prawie wszystkie pacjentki wykonują dziś badania w kierunku tej infekcji. […] Cytomegalia, jeżeli się pojawia, to raczej przy dosyć ciężkich powikłaniach (u płodu)”.
W jakim celu wykonuje się badanie?
Lekarz może zlecić badanie w kierunku zakażeń z grupy TORCH, aby ustalić, czy obserwowana u kobiety ciężarnej choroba wywołana została przez jeden z tych patogenów.
„[…] naprawdę często diagnozujemy te infekcje. Właściwie wszystkie zaburzenia związane z rozwojem ciąży nasuwają nam podejrzenie, że być może dziecko przechorowało jakąś infekcję z grupy TORCH. Może to być cytomegalia. Być może pacjentka miała opryszczkę, która została przeniesiona przez łożysko do płodu, i dlatego dziecko jest mniejsze. Może to być wreszcie toksoplazmoza, która jest właściwie chlebem powszednim nas, ginekologów i położników”.
U pacjentek w ciąży infekcje z tej grupy powodują mało charakterystyczne i skąpe objawy kliniczne. Z tego względu bardzo pomocna jest diagnostyka oparta o badania obecności przeciwciał IgM i IgG, czyli białek produkowanych przez układ odpornościowy w momencie zetknięcia z patogenem. Stwierdzenie obecności odpowiedniej kombinacji przeciwciał typowych dla wymienionych bakterii, wirusów czy pasożytów jest jednym z narzędzi umożliwiających wykrycie aktywnego zakażenia – niebezpiecznego dla płodu.
Coraz powszechniejsze staje się wykonywanie badań przeciwciał u kobiet już na etapie planowania ciąży, w celu oceny ich odporności (statusu immunologicznego) na poszczególne zakażenia. Najniebezpieczniejsze dla rozwoju płodu są zakażenia pierwotne w trakcie ciąży. Jeśli pacjentka przechodziła już chorobę wywoływaną patogenami z grupy TORCH lub była na nie szczepiona (jak w przypadku różyczki), jej organizm wytworzył ochronną pulę przeciwciał IgG, zmniejszających ryzyko powtórnego zarażenia.
Kto i kiedy powinien wykonać badanie?
Najskuteczniejszym sposobem ochrony nienarodzonego jeszcze dziecka jest wykonanie badań w kierunku zakażeń z grupy TORCH jak najwcześniej – najlepiej na etapie planowania ciąży.
Jeśli pacjentka już spodziewa się dziecka – powinna wykonać test w I trymestrze ciąży. Zalecenia Ministerstwa Zdrowia w szczególności dotyczą wykonania do 10. tygodnia ciąży badań w kierunku kiły, toksoplazmozy, różyczki, wirusowego zapalenia wątroby typu C (HCV) oraz zakażenia wirusem HIV.
NOWOŚĆ – TORCH 10. 1 test wykrywa 10 zagrożeń dla Twojego dziecka
Pacjentkom planującym macierzyństwo warto zlecić badanie przesiewowe, np. TORCH 10, które umożliwia szybką ocenę obecności przeciwciał IgG wobec 10 patogenów jednocześnie. W badaniu wykrywamy przeciwciała przeciwko patogenom powodującym: toksoplazmozę, różyczkę, cytomegalię, zakażenia wirusami opryszczki, kiłę, ospę (półpasiec), czy zakażenia parwowirusem B19. Badanie przesiewowe TORCH 10 to diagnostyka poszerzona dodatkowo o te zakażenia, które oprócz powodowania wad płodu mogą stanowić zagrożenie dla życia noworodka: krztusiec czy infekcje bakteriami Chlamydia trachomatis.
„Myślę, że oznaczenie testem w kierunku zakażeń TORCH jest zupełnie wystarczające. To taki pierwszy krok. Jeśli nie będzie zaburzeń w rozwoju ciąży i wynik badania TORCH będzie prawidłowy, to nie należy się obawiać. Natomiast jeżeli wystąpią zaburzenia, to diagnostykę należy pogłębić”.
U pacjentek, u których testy wykażą wynik ujemny, czyli brak typowych przeciwciał w klasie IgG, istnieje ryzyko wystąpienia infekcji pierwotnej w trakcie ciąży.
Jak interpretować wyniki badania?
Obecność przeciwciał IgM wskazuje na świeże zakażenie wirusem, bakterią lub pasożytem. Konieczne są dalsze badania potwierdzające otrzymane wyniki, ponieważ przeciwciała IgM mogą być obecne z innych powodów.
Obecność przeciwciał klasy IgG, przy braku obecności przeciwciał IgM, zwykle wskazuje na przebyte zakażenie jednym z czynników zespołu TORCH. Jednak znaczący wzrost poziomu przeciwciał IgG (co najmniej 4-krotny) pomiędzy dwoma badaniami może wskazywać na trwające zakażenie. Taki wynik wymaga dalszych badań, m.in. awidności przeciwciał.
Wynik ujemny przeciwciał IgG świadczy o braku odporności na badane infekcje. Pacjentka koniecznie powinna skonsultować taki wynik ze specjalistą. Lekarz wyjaśni, czy wymaga ona szczepienia (przeciwko różyczce), jakich sytuacji powinna unikać, aby zminimalizować ryzyko świeżego zakażenia w okresie ciąży, oraz na jakie objawy powinna zwracać szczególną uwagę. W trakcie ciąży niezbędne będą okresowe badania, dzięki którym ewentualne świeże infekcje zostaną szybko zdiagnozowane.
Podsumowanie
Na przebieg ciąży, rozwój płodu i stan dziecka wpływa zdrowie jego rodziców, jeszcze zanim zostanie ono poczęte. Wykrycie przeciwciał sygnalizujących obecność zakażenia dostarcza użytecznej informacji podczas określania statusu immunologicznego, oceny ryzyka zagrożenia ciąży oraz monitorowania jej przebiegu. Wczesne rozpoznanie infekcji daje możliwość wdrożenia odpowiedniego postępowania, takiego jak antybiotykoterapia czy szczepienia ochronne (w zależności od czynnika wywołującego zakażenie). Chroń swoje dziecko – zacznij od badań.