Miesiące letnie to czas, kiedy chętnie przebywamy na świeżym powietrzu. Dla osób uczulonych na jady owadów lipiec i sierpień to niestety również okres, kiedy istnieje największe ryzyko użądlenia. Właśnie wtedy pszczoły, osy, szerszenie czy trzmiele wykazują największą aktywność, ściśle związaną z okresem pylenia roślin.
Objawy alergii na jady owadów
Użądlenie osoby, która nie ma alergii na jad owadów, nie zagraża życiu i sprowadza się zwykle do wystąpienia tzw. reakcji fizjologicznej w miejscu użądlenia, czyli zaczerwienienia, bolesności i niewielkiego obrzęku (<10 cm średnicy) utrzymującego się poniżej doby.
Zdecydowanie inaczej wygląda sytuacja u osoby uczulonej – u niej po użądleniu może wystąpić duża reakcja miejscowa (zaczerwienienie, bolesność, obrzęk o średnicy >10cm trwający powyżej doby), reakcja ogólna (dotycząca całego organizmu), a nawet wstrząs anafilaktyczny (nasilone objawy ze strony układu krążenia i układu oddechowego), który bezpośrednio zagraża życiu.
Diagnostyka alergii na jady owadów. Jakie testy alergiczne wybrać: klasyczne czy molekularne?
Diagnostyka alergii na jady owadów polega przede wszystkim na wykonaniu przez lekarza badania przedmiotowego (zebranie informacji o okolicznościach użądlenia i objawach po użądleniu), badania podmiotowego (ustalenie stopnia ciężkości objawów), jak również dodatkowych badań laboratoryjnych, do których można zaliczyć testy z krwi wykrywające przeciwciała klasy IgE wskazujące na alergię.
Dwa rodzaje testów z krwi: testy klasyczne oraz testy molekularne
Testy klasyczne opierają się o pełne ekstrakty jadów, np. pszczoły czy osy. Takimi testami potwierdzimy lub wykluczymy obecność przeciwciał IgE przeciwko konkretnemu jadowi. Klasyczne testy mają jednak pewne ograniczenia. O ile w przypadku pojedynczego, dodatniego wyniku na jad pszczoły lub osy nie mamy wątpliwości co do jego interpretacji, to w przypadku podwójnie dodatniego wyniku, czyli dodatniej reakcji w teście na jad pszczoły i osy (a to ok. 50% wszystkich przypadków), możliwe są przynajmniej dwie możliwości.
Pierwsza to obecność u pacjenta alergii zarówno na jad pszczoły, jak i osy. Druga, równie prawdopodobna, to taka, że dla dla jednego z jadów uzyskano tzw. wynik fałszywie pozytywny. Wynik fałszywie pozytywny w przypadku serologicznej diagnostyki alergii na jady owadów zdarza się dość często. Jego główną przyczyną jest występowanie na powierzchni alergenów jadów struktur cukrowych zwanych CCD, które reagują z sobą krzyżowo (ang. Cross-reactive Carbohydrate Determinants). Układ odpornościowy produkuje przeciwko nim przeciwciała IgE, które są przyczyną wyników fałszywie dodatnich w testach z krwi. Uważa się, że same przeciwciała IgE przeciwko CCD nie są zdolne do wytworzenia reakcji alergicznej i związanych z nią typowych objawów, mają jednak wpływ na wynik testów serologicznych.
W takich przypadkach pomocne stają się testy nowszej generacji, tzw. molekularne testy alergologiczne (EUROLINE DPA-Dx). Testy molekularne, oprócz wspomnianych wyżej pełnych ekstraktów alergenowych, posiadają dodatkowo oczyszczone alergeny (zwane komponentami), które umożliwiają precyzyjną identyfikację alergii na pszczołę i/lub osę. Co ważne, komponenty alergenowe produkowane są w taki sposób, że nie posiadają na swojej powierzchni struktur CCD i nie powodują wyników fałszywie dodatnich w przypadku obecności we krwi pacjenta przeciwciał anty-CCD. Badania dowodzą, że jedynie 1/3 wyników podwójnie dodatnich (osa/pszczoła) w klasycznych testach alergologicznych jest rzeczywiście podwójnie dodatnia po weryfikacji testem molekularnym. Najważniejszymi komponentami, które ułatwiają diagnostykę alergii na jady owadów, są:
Komponenty jadu pszczoły – wskazują na alergię na jad pszczoły:
- Api m1 (fosfolipaza A2) – specyficzny i główny komponent jadu pszczoły
- Api m2 (hialuronidaza) – główny komponent jadu pszczoły
- Api m10 (ikarapina/CRP) – główny komponent jadu pszczoły, w pełnym ekstrakcie występuje w niskim stężeniu; trudny do diagnostyki klasycznymi testami alergologicznymi
Komponenty jadu osy – wskazują na alergię na jad osy:
- Ves v1 (fosfolipaza A1) – specyficzny i główny komponent jadu osy
- Ves v5 (antygen 5) – główny komponent jadu osy
Prawidłowa interpretacja wyniku jest niezwykle ważna szczególnie dla osób, które ze względu na ciężkie reakcje ogólne czy przebytą w przeszłości reakcję anafilaktyczną chcą się leczyć (odczulać). Odczulanie w dużym uproszczeniu polega na wytworzeniu przez organizm tolerancji na dany alergen, np. jad owada, poprzez podawanie pacjentowi szczepionki alergenowej (wyciągu danego jadu) w stopniowo zwiększanej dawce, aż do osiągnięcia stałej dawki podtrzymującej. Doprecyzowanie diagnostyki wyników podwójnie dodatnich poprzez molekularne testy alergologiczne EUROLINE DPA-Dx pozwala na dobranie optymalnego odczulania dla pacjenta, czyli podanie odpowiedniej szczepionki odczulającej.
Testy z krwi to doskonała alternatywa dla testów skórnych, ponieważ pacjent nie styka się z potencjalnie dla niego groźnymi alergenami, jakimi są jady owadów. Testy z krwi rekomendowane są szczególnie osobom, u których w przeszłości wystąpiły ciężkie reakcje po użądleniu jadem owadów, osobom obawiającym się testów skórnych czy pacjentom ze zmianami skórnymi, u których nie ma możliwości wykonania testów skórnych. Dodatkowo pacjent przyjmujący leki przeciwhistaminowe nie musi ich odstawiać przed planowanym badaniem, ponieważ nie wpływają one na wynik w testach z krwi – w przeciwieństwie do testów skórnych.